مقاله پژوهشی
سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
سارا بهشتی فر؛ امیرحسین قورخانه‌چی زیرک
چکیده
آلودگی هوا یکی از چالش‌های مهم دنیای امروز به شمار می‌آید. لذا پایش و کنترل میزان آلاینده‌هایی که سلامت انسان‌ها را به‌مخاطره انداخته‌اند، امری ضروری میباشد. در سالهای اخیر، داده‌های مربوط به سنجنده تروپومی ماهواره سنتینل 5، به‌عنوان یک منبع غنی و بروز اطلاعات، جهت پایش تغییرات زمانی-مکانی آلاینده‌های هوا مورد توجّه قرار ...
بیشتر
آلودگی هوا یکی از چالش‌های مهم دنیای امروز به شمار می‌آید. لذا پایش و کنترل میزان آلاینده‌هایی که سلامت انسان‌ها را به‌مخاطره انداخته‌اند، امری ضروری میباشد. در سالهای اخیر، داده‌های مربوط به سنجنده تروپومی ماهواره سنتینل 5، به‌عنوان یک منبع غنی و بروز اطلاعات، جهت پایش تغییرات زمانی-مکانی آلاینده‌های هوا مورد توجّه قرار گرفته است. در این مطالعه از سامانه گوگل ارث انجین برای دستیابی به محصولات سنجنده تروپومی جهت بررسی میزان آلاینده دی‌اکسید نیتروژن در استان آذربایجان‌شرقی استفاده شد و نقشه‌های پراکندگی آلاینده مذکور در چهار سال متوالی تولید گردید. افزون برآن، با توجه به نقش مؤثر تردد وسایل نقلیه در افزایش میزان این آلاینده از یک سو و محدود شدن فعالیت‌ها و تردد خودروها در زمان شیوع ویروس کووید-19 از سوی دیگر، تغییرات آن در بازه‌های زمانی مختلف بررسی گردید تا میزان تأثیر انواع محدودیت‌ها به‌صورت کمّی مشخص شود. همچنین جهت بررسی تأثیر بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها بعد از کنترل کرونا، نقشه‌های پراکندگی مکانی آلاینده برای نیمه دوم فروردین ماه سالهای 1400 و 1401 تولید و مقایسه شدند. نتایج پژوهش نشان داد که میزان چگالی NO2 در مرکز استان، در کلیه بازه‌های زمانی بیشتر از دیگر شهرها بوده و تعطیلی دو هفته‌ای در آذرماه 1399 بیشترین تأثیر را در کاهش آلاینده داشته؛ بطوریکه میزان آن در تبریز حدود 59 درصد کاسته شده است. همچنین براساس نتایج مربوط به بررسی سالانه، میانگین آلاینده مذکور هم در کل استان و هم در تبریز در سال 1399 از سایر سال‌ها کمتر بوده؛ همچنین بازگشایی مراکز آموزشی باعث افزایش NO2 گردیده است.
مقاله پژوهشی
سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
سینا فرد مرادی نیا؛ یوسف زندی
چکیده
نقشه‌های پهنه‌بندی سیل اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلابها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلابی ارائه میدهند. برای تهیه نقشه حساسیت به وقوع سیل، مجموعه‌ای از عوامل مؤثر باید تعریف شود .مجموعه عوامل مؤثر بر سیلاب با استفاده از 13 عامل شامل ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص موقعیت توپوگرافی، شاخص زبری، ...
بیشتر
نقشه‌های پهنه‌بندی سیل اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلابها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلابی ارائه میدهند. برای تهیه نقشه حساسیت به وقوع سیل، مجموعه‌ای از عوامل مؤثر باید تعریف شود .مجموعه عوامل مؤثر بر سیلاب با استفاده از 13 عامل شامل ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه، شاخص رطوبت توپوگرافی، شاخص موقعیت توپوگرافی، شاخص زبری، سطح انحنای طولی یا عرضی، مقطع انحنای توپوگرافی، انحنای کلی،شاخص نرمال شده تفاوت پوشش گیاهی (NDVI)، کاربری اراضی، سنگ شناسی و بارندگی با توجه به استفاده از تجربیات کارشناسان و پژوهشگران در بررسی‌های صورت‌گرفته، در حوضه شرقی آبریز دریاچه اورمیه استفاده شد. بعد ازآماده سازی لایه‌های موثر بر سیلاب و لایه نقطه‌ای نقاط سیل‌خیز، و نیز انجام آزمون هم‌خطی، در مرحله بعد از پنج روش رگرسیون خطی چندگانه، مدل حداقل مربعات جزئی، رگرسیون چندکی، رگرسیون ستیغی و رگرسیون با ثبات برای مدلسازی و پیش‌بینی استفاده شد. از منحنی مشخصه عملکرد (ROC)برای اعتبارسنجی نتایج استفاده گردید. نتایج این اعتبار سنجی نشان داد که مدلهای حداقل مربعات جزئی PLS)) و مدل رگرسیون خطی چندگانه ( MLR) با دارا بودن حداکثر مساحت زیرمنحنی (AUC)، ( به ترتیب 0.983و 0.997) و کمترین میزان انحراف معیار( به ترتیب 0.015و 0.018) بهتر عمل کرده اند. در بین این دو مدل هم PLS دارای نتایج کمی بهتر نسبت به MLR میباشد. در نهایت از مدل جنگل تصادفی برای مشخص کردن اهمیت عاملهای ورودی استفاده گردید، و مشخص گردید عاملهای ارتفاع، فاصله از آبراهه و درصد شیب تاثیر‌گذارترین عوامل روی سیلاب منطقه مورد مطالعه می-باشند.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
حمید نورشی؛ کریم حسین زاده دلیر؛ علی آذر
چکیده
در طول دو دهه گذشته، گسترش شهرتبریز به مناطق اطراف، باعث تخریب منابع و مشکلات زیست‌محیطی از جمله اختلال در تعادل اکولوژیکی، افزایش هزینه‌های خدماتی، ساخت زمین‌های نامناسب، تشدید آلودگی هوا، و عدم توجه به بافت‌های فرسوده موجود و رونده‌ای در حال پیشرفت قبلی، کاهش کیفیت زیست‌محیطی شده‌است. هدف از این مطالعه، تجزیه و تحلیل تغییرات ...
بیشتر
در طول دو دهه گذشته، گسترش شهرتبریز به مناطق اطراف، باعث تخریب منابع و مشکلات زیست‌محیطی از جمله اختلال در تعادل اکولوژیکی، افزایش هزینه‌های خدماتی، ساخت زمین‌های نامناسب، تشدید آلودگی هوا، و عدم توجه به بافت‌های فرسوده موجود و رونده‌ای در حال پیشرفت قبلی، کاهش کیفیت زیست‌محیطی شده‌است. هدف از این مطالعه، تجزیه و تحلیل تغییرات کارابری اراضی شهری تبریز با تصاویر ماهواره ای بود تا چگونگی و شدت این تغییرات و اینکه در کدام جهات و از کدام موارد بیشتر بوده تا راه حلی برای این مشکلات در نظر گرفته شود. در این پژوهش تغییرات کاربری اراضی شهر تبریز در پنج دورۀ (2000، 2005، 2010، 2015 و 2020) با استفاده از داده‌های چندزمانۀ تصاویر ماهواره‌ای لندست در نرمافزار ENVI 5.8 بررسی شد و نتایج حاصل در نرمافزار Arc GIS 10.2 تحلیل شد و نتایج آن به صورت نقشه تولید شد. نتایج بهدست آمده، نشان میدهد که اراضی ساخته شده طی بازه زمانی 20 مورد مطالعۀ، از 30 درصد در سال 2000 به 53/0 در سال 2020 رسیده که در این 2020 سال حدود 23/ درصد افزایش یافته است. اراضی ساخته نشده هم با تغییرات از 62/ در سال 2000 به 42/0 در سال 2020 رسیده که کاهش و تغییرات چشمپیری را در این 20 سال اخیر طی کرده است و حدود 19/0 کاهش داشته است. کاربری های پوشش گیاهی هم از 11/ درصد در طی بازه زمانی 20 ساله مورد مطاله، به 4 درصد در سال 2020 کاهش پیدا کرده است.
مقاله پژوهشی
سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
مرتضی درزاده؛ حسن امامی
چکیده
آگاهی از تأثیر پارامترهای طراحی شبکه نقاط کنترل پهپامبنا برای دستیابی به کیفیتی بهینه در تولید اطلاعات مکانی، یکی از بخش‌های مهم در اجرای یک پروژه پهپادمبنا با توجه به شرایط و محدودیتهای موجود میباشد. هدف این تحقیق ارزیابی تاثیر طراحی و توزیع شبکه نقاط کنترل زمینی در دقت تولید اطلاعات مکانی و نقشه‌های تولیدی از تصاویر پهپادی است ...
بیشتر
آگاهی از تأثیر پارامترهای طراحی شبکه نقاط کنترل پهپامبنا برای دستیابی به کیفیتی بهینه در تولید اطلاعات مکانی، یکی از بخش‌های مهم در اجرای یک پروژه پهپادمبنا با توجه به شرایط و محدودیتهای موجود میباشد. هدف این تحقیق ارزیابی تاثیر طراحی و توزیع شبکه نقاط کنترل زمینی در دقت تولید اطلاعات مکانی و نقشه‌های تولیدی از تصاویر پهپادی است . برای این منظور طراحی و توزیع شبکه نقاط کنترل زمینی در دو حالت و سه سناریوی مختلف مورد ارزیابی قرار گرفتند. حالت اول (A) نقاط کنترل از 4 تا 42 نقطه، فقط در مدلهای کناری و در حالت دوم (B) هم در اطراف و هم در محل مرکزی بلوک فتوگرامتری طراحی شدند. نتایج نشان داد حالت B بالاترین دقت اندازه‌گیری را در مناطق شهری و غیرشهری به دست آورد و بهترین نتایج و کمترین خطا را در هر سه سناریو داشت. یافته‌ها نشان داد که در سناریوی اول متوسط افت دقت در خروجی‌های پهپادمبنا حداقل تا 12 درصد در پیکربندی A و B نقاط کنترل حاصل می گردد. همچنین، این افت دقت در سناریوی دوم و سوم به ترتیب حداقل تا 59/0 درصد و 53/0 درصد در نتایج را نسبت به سناریوی اول نشان می-دهند. بطور کلی، طراحی و گسترش فواصل نقطه کنترل بیش از 30 برابر GSD توصیه نمی‌گردد و در صورت افزایش فواصل آنها به بیش از این مقدار، طراحی بیشتر نقاط کنترل در مدلهای مرکزی بلوک ضروری است.
مقاله پژوهشی
جغرافیا و برنامه ریزی شهری
ایرج تیموری؛ حسن محمود زاده؛ علی اسمعیلزاده لاله
چکیده
گرد و غبار سطوح مختلف در شهر می تواند شاخص مناسبی از حضور این فلزات سنگین در سطح شهر باشد . هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل فضایی آلودگی فلزات سنگین گرد و غبار سطح در محدوده شمالغرب شهر تبریز است. بدین منظور از شاخص موران ، تحلیل تکه های داغ و آزمون آنوا در نرم افزار های Arc Gis10.8 و Spss20 استفاده شد. فلزات سنگین مورد مطالعه شامل، سرب ، کروم ، منگنز، ...
بیشتر
گرد و غبار سطوح مختلف در شهر می تواند شاخص مناسبی از حضور این فلزات سنگین در سطح شهر باشد . هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل فضایی آلودگی فلزات سنگین گرد و غبار سطح در محدوده شمالغرب شهر تبریز است. بدین منظور از شاخص موران ، تحلیل تکه های داغ و آزمون آنوا در نرم افزار های Arc Gis10.8 و Spss20 استفاده شد. فلزات سنگین مورد مطالعه شامل، سرب ، کروم ، منگنز، روی ، مس و آهن بودند. بدین منظور از 12 ایستگاه در سطح محدوده نمونه برداری شد. پس از آماده سازی اولیه با استفاده از طیف سنج جذب اتمی غلظت فلزات سنگین در نمونه ها بدست آمد. یافته ها نشان داد که توزیع فضایی آلودگی های فلزات سنگین از الگوی خوشه ای تبعیت می کند بدر تحلیل شاخص موران بالاترین نمره z بدست آمده به ترتیب برابر با 24/204 و 12/140 برای فلز روی و مس می باشد که تمرکز فضایی شدید این دو عنصر آلاینده را در فضای محدوده مورد مطالعه نشان می دهد. یافته های مربوط به آزمون آنوا نیز نشان داد که میزان آلودگی فلزات سنگین با نوع کاربری تغییر می کند. در واقع می توان گفت توزیع فضایی آلودگی های فلزات سنگین در ارتباط با نوع کاربری شهری فرق می کند. بیشترین آلودگی های مشاهده شده در کاربری های تجاری- خدماتی ، اداری و انتظامی بودند.
مقاله پژوهشی
سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
ابوالفضل قنبری؛ بختیار فیضی زاده؛ محمدرضا عاید علی
چکیده
روند کم‌آبی در عراق متأثر از عوامل طبیعی و سیاسی به‌ویژه در بخش مرکزی و جنوبی آن تشدید یافته است. در این راستا، تحقیق حاضر روند تغییرات کاربری و پوشش اراضی در استان بابل در مرکز کشور عراق را ارزیابی نموده و تغییر و تحولات صورت گرفته در وضعیت منابع آب سطحی این منطقه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. تحقیق حاضر مبتنی بر طبقه‌بندی نظارت‌شده ...
بیشتر
روند کم‌آبی در عراق متأثر از عوامل طبیعی و سیاسی به‌ویژه در بخش مرکزی و جنوبی آن تشدید یافته است. در این راستا، تحقیق حاضر روند تغییرات کاربری و پوشش اراضی در استان بابل در مرکز کشور عراق را ارزیابی نموده و تغییر و تحولات صورت گرفته در وضعیت منابع آب سطحی این منطقه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. تحقیق حاضر مبتنی بر طبقه‌بندی نظارت‌شده تصاویر ماهواره‌ای محدوده استان بابل عراق بوده و در این راستا از تصاویر سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 سال 2003، تصاویر سنجنده OLI-TIRS ماهواره لندست 8 سال 2013 و ماهواره لندست 9 سال 2023 بهره گرفته شده و تکنیک حداکثر احتمال بر روی آنها به انجام رسیده است. بر اساس نتایج، در طی دوره ده ساله اول (2013-2003) گستره آب‌های سطحی منطقه از 44/729 کیلومتر مربع به 14/174 کیلومتر مربع کاهش یافته است که به معنای کاهش وسعت 13/76 درصدی این گروه از اراضی میباشد. در دوره دوم ده ساله نیز (2013-2023) وسعت آب‌های سطحی افزایش یافته است و از 14/174 کیلومتر مربع به 61/825 کیلومتر مربع رسیده که حاکی از رشد 1/374 درصدی بوده است. نتایج تحقیق چنین مشخص نموده است که عواملی از قبیل توسعه اراضی زراعی، رشد ساخت‌وسازهای شهری و روستایی و عوامل اقلیمی به‌عنوان فاکتورهای اصلی تغییر کاربری اراضی در سطح استان بابل مطرح بوده‌اند و علت و منشأ تغییرات کاربری اراضی صورت گرفته در استان بابل فقط کمبود آب نبوده است.
